مەترسی ڕۆژوو نەگرتن
بەروار: 2010/08/23سەردارن: 5058نوسەر: هاوار عبدالله

براو خوشكی بەڕێزم ئەی ئەوانەی كە بە ڕۆژوو نابن تەنها وەڵامێكم ئەوێ‌ ڕاشكاوانە پێم بڵێ‌ چونكە وەك برایەكی دڵسۆزت لەپاشە ڕۆژت ئەترسم حەزناكەم بچیتە دۆزەخەوە ، ئەزانی ئاكامی ڕۆژوو نەگرتنت چیە ؟ ئەزانی چ تاوانێك ئەنجام ئەدەی ؟ تاوانی پشت گوێ‌ خستنی یەكێك لە پایە گرنگەكانی ئیسلام كە ئەگەر باوەڕت پێی نەبێ‌ كافر ئەبی ـ واتە بۆ هەتاهەتایە مانەوە لەئاگری دۆزەخ ـ وە ئەگەر باوەڕت پێیەتی بۆچی پشت گوێی ئەخەی ؟ بۆچی لەژیانی خوێندن ناتوانی یەكێك لەبابەتەكانی خوێندن پشت گوێ‌ بخەیت و تەركی بكەی ؟ چونكە ئەزانی بەهۆیەوە یەك ساڵی خوێندنت لەدەست ئەچێ‌ و ڕاسب ئەبیت ، ئەی ناترسیت بە ڕۆژوو نەگرتن قیامەتت لە دەست بچێت ؟ تاقیكردنەوەی قوتابخانە قەرەبوو ئەكرێتەوە بەڵام كە مردی هیچ شتێك قەرەبووی یەك ڕۆژ ڕۆژوو گرتنت بۆ ناكاتەوە ، چونكە دەرفەتی ئەوەت نامێنێ‌ هەروەك پەروەردگار لەبارەی حاڵی پاش مردنی ئەو جۆرە كەسانە ئەفەرموێ‌ :[ حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ] ( المؤمنون : 99 ـ 100 ) . واتە : كاتێ‌ كە مردن یەخەی پێگرتن و لە دونیا دابڕان ئەو كاتە ئەڵێ‌ : ئەی پەروەردگارم بمگێڕەوە ( بۆ دونیا ) بەڵكو كردەوەی چاك بكەم ( لە بری ئەوەی نەمكردوە ) لەو تەمەنەی لەدەستم چوو ، نەخێر بێگومان ئەمە تەنها قسەیەكە ئەو ئەیڵێ‌ و لەپاش مرنیشیان لەژیانی بەرزەخی دا ئەژین تا ڕۆژێك زیندو ئەكرێنەوە .
بۆچی بۆ بەڕێوەبەری كارەكەت بەڵێ‌ گەورەم ئەكەیت ؟ تەنانەت ئەگەر بەدڵیشەوە نەیكەیت ، كەچی ڕۆژوو ناگریت و دەشزانیت سزای پەروەردگار سەختە بۆ ئەوانەی سەرپێچی ئەكەن وەك ئەفەرموێ‌ :[ وَاتَّبِعُوا أَحْسَنَ مَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَكُمُ العَذَابُ بَغْتَةً وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ أَن تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ وَإِن كُنتُ لَمِنَ السَّاخِرِينَ ] ( الزمر : 55 ـ 56 ) . واتە : شوێن باشترین بەرنامە ( قورئان ) بكەون كە پەروەردگارتان بۆی ناردون ، پێش ئەوەی لە پڕێكا سزاكەتان بۆ بێت بەبێ‌ ئەوەی بەخۆتان بزانن ، لەو كاتەدا كەسانێك بڵێن : ئەی داخ لەسەر كەمتەرخەمیم لە جێبەجێ‌ كردنی فەرمانەكانی خوا و گوێڕایەڵی كردنی ، بێشك لەو كارەمدا وەكو گاڵتە كارانیش بووم بە ئاین و كتێبی خوا .
ئایە قورئان فەرمانمان پێ ناكات كە ڕۆژوو بگرین ؟ ئەوانەی ڕۆژوو ناگرن بزانن ڕۆژوو لەسەر كێ‌ فەرز نیە شەرم لەخۆیان ئەكەن و دائەنیشن و ئەگرین بۆ ئەو ساڵانەی بەڕۆژوو نەبوون ، بەڵام ئەگەر یەك تۆز تێڕامان و بیركردنەوەی هەبێ‌ چونكە ئەوانەی كە ڕۆژویان لەسەر نیە بەچەن خاڵێك ئەیخەمە ڕوو بزانە تۆ لەكام كۆمەڵەی :
* یەكەم / كەسێكی كافر و بێ‌ باوەڕ كە لەدۆزخ دا بۆ تاهەتایە ئەمێنێتەوە ، ئایە تۆ كافریت ؟ ئەی بۆچی ڕۆژوو ناگریت ؟
* دوەم / مناڵێكی نەفام تەمەنی نەگەیشتبێتە قۆناغی باڵغ بوون ، ئەگەر یەكێك پێت بڵێت بۆ ئەوەندە مناڵیت لەوەڵامدا چی پێ‌ ئەڵێیت ؟ دڵنیابە بۆت بكرێت دەم كوتی ئەو كەسە ئەكەیت ، ئەگەر كەسێك باڵغ بێ‌ و ژیر بێ‌ چۆن خۆی ئەخاتە تەمەنی مناڵێك كە هێشتا مێشكیشی كامڵ نەبوە ، ئایە تۆ مێشكت كامڵ بوە یان هێشتا هەر مناڵیت ؟ تەنانەت گەر وایش بێت بیانویەكی لاوازە و وەرنەگیراوە ڕەنگە بتوانی خۆت و خەڵكی هەڵخەڵەتێنی بەڵام ناتوانی فێڵ لە خوای پەروەردگار بكەیت چونكە وەك ئەفەرموێ‌ :[وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللّهُ وَاللّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ ] ( آل عمران : 54 ) .واتە : لەولایشەوە دوژمنانی دینی خوا فێڵیان كرد بەڵام خوای پەروەردگاریش فێڵی لەگەڵا كردن و فڕو فێڵەكەیانی پوچەڵ كردەوە .
بۆیە ئاگای لێتە كە ڕاست ناكەیت ، ئایە تۆ مناڵێكی باڵغ نەبوی كە ڕۆژوو ناگریت ؟ یان خۆت ئەخەڵەتێنی ؟ نازانم براو خوشكی ژیر ئێوە چی ئەڵێن ؟
* سێیەم / كەسێك نەخۆشیەكی درێژخایەنی هەبێ‌ و ئومێدی چاك بوونەوەی نەبێت ، ئەگەر كەسێكی لەش ساغیت بۆ شوكری خواناكەیت و ڕۆژوو ناگریت ؟ یان ئەتەوێ‌ نەخۆشیەكی كوشندە بگریت ؟ لەش ساغەكان ئێوە ئەڵێن چی ؟ خۆزگە بە نەخۆشەكان ئەبەن ؟
* چوارەم / كەسێكی شێت كە عەقڵی لەدەست دابێت ، ئایە ڕازیت ڕۆژانە یەكێك پێت بڵێت شێت ؟ كاردانەوەت چۆنە بۆ ئەوانەی پێت ئەڵێن شێت ؟ چەندین بەڵگە ئەهێنیتەوە و هەڵ ئەدەی بیسەلمێنی و توڕە ئەبیت لێ‌ ی و ڕەنگە لێیشی بدەی تەنانەت ئەگەر باوك و دایكیشت وات پێ‌ بڵێن ، باشە ئەگەر شێت نیت بۆچی ڕۆژوو ناگریت ؟ ئەگەر خۆیشت بەشێت ئەزانیت ئەوا خوای پەروەردگار ئەزانێت ڕاست ئەكەیت یان درۆ وەك خۆی ئەفەرموێ‌ : [ يَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ ] ( غافر : 19 ) . واتە : ئەو خوایە هەمیشە بە ئاگایە لە چاوە خیانەتكارەكان و بەوەش كە سینەكان حەشاری ئەدەن، واتە چی لە دڵماندایە خوا ئاگای لێیەتی . براو خوشكی موسڵمان ئەی ئێوە چی ئەڵێن ؟
* پێنجەم / ئافرەتێكی سك پڕ یان شیردەر ، ئەمەش بەو مەرجەی ڕۆژوەكەی زیانی بۆ خۆی یان مناڵەكەی هەبێ‌ ئایە خۆت لەم كۆمەڵەیە ئەبینیتەوە یان چی ؟ ئەی بۆ ڕۆژوو ناگریت ؟ كوڕان و كچانی باوەڕدار ئێوە چی ئەڵێن ؟
* شەشەم / ئافرەتێك لە سوڕی مانگانەدا بێت تا پاك ئەبێتەوە ، برای موسڵمان ئەی تۆ چی ؟ بۆ ڕۆژوو ناگریت ؟
* حەوتەم / ژن و پیاوی بەساڵاچوی پەككەوتە ، ئایە تۆ تەمەنت گەیشتوەتە ئاستێك بیكەیتە بیانوو بۆ ڕۆژوو نەگرتن ؟ براو خوشكی لاو ئەی ئێوە وەڵامتان چییە ؟
لەگەڵ ئەوەی باسمان كرد ئەو شەش بەشە هەر شتێكیان لەسەرە ئەنجامی بدەن ، كەسێكی كافر تا ئەو كاتەی موسڵمان نەبێت ڕۆژوی لەسەر نیە ـ مناڵی نەفام كە باڵغ بوو ڕۆژوی لەسەرە ، كەسی نەخۆشی درێژخایەن و پیرو بەساڵاچوان ئەبێ‌ فدیە بدەن ، شێت كە باش بووەوە ڕۆژووی لەسەرە ، ئافرەت لە سوڕی مانگانە بوو ئەبێ‌ قەزای بكاتەوە ، ئافرەتی شیردەر فدیەی لەسەرە . باشە ئەی تۆ لەكام كۆمەڵەی لەوانەی سەرەوە نەڕۆژوو ئەگریت و نە فدیەش ئەدەیت ئەم ئاینە تازەیەت لەكوێوە هێناوە وەك پەروەردگار ئەفەرموێ‌ [ أَمْ لَهُمْ شُرَكَاء شَرَعُوا لَهُم مِّنَ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَن بِهِ اللَّهُ وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ] ( الشورى :21 ) . واتە : ئاخۆ ئەوانەی ڕێگای خواناسی ناگرن ، ئایە كەسانێك هەن بەرنامە ڕێژیان بۆ بكەن كە لەئاییندا چەند یاساو بەرنامەیەكیان بۆ داهێنابن كە بە هیچ شێوەیەك خوا مۆڵەتی نەدابن ، ئەگەر بەڵێنی خوا نەبوایە بە دواخستنی سزا بۆ ڕۆژی قیامەت ئەوا هەر زوو لە دونیادا بڕیار درابوو لە نێوان ئەوان و ئیماندارەكاندا ، بێگومان بۆ ستەمكاران و هاوەڵ بڕیاردەران سزایەكی بە ئازار هەیە .
لەگەڵ ئەمەشدا هیچ كام لەخاڵە كان پیاو و كوڕێكی موسڵمانی لەش ساغی ژیر ناگرێتەوە . بەهەمان شێوە جگە لەخاڵی ( 5 و 6 ) هیچ خاڵێكی تر دایكان و كچانی موسڵمانی لەش ساغی ژیر ناگرێتەوە لەم دو حاڵەتەش قەزا كردنەوە یان فدیە دانیان لەسەرە ، كەچی هەندێكیان نە قەزا ئەكەنەوە و نە فدیە ئەدەن .
بۆیە لێرەدا پێت ئەڵێم ئەگەر ئەتەوێ‌ سزای ڕۆژوو نەگرتن بزانیت ئەوا بەجوانی و بەچاوی دڵت ئەم فەرمودەیە بخوێنەوە و لێكی بدەرەوە ، لە ( أبو أمامة الباهلي ) ەوە دەگێڕنەوە فەرمویەتی : بیستم پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم دەیفەرموو : ((كاتێكیان خەوم لێ‌ كەوتبوو ، دوو پیاو هاتنە لام و كردیان بە قۆڵمدا ، تا بردمیان بۆ لای شاخێكی سەخت ، پاشان پێیان وتم : سەركەوە ، وتم : من توانای ئەوەم نیە ، وتیان : بۆت ئاسان دەكەین ، منیش سەركەوتم تا هەندێك ڕۆیشتینە سەرەوە لەو كاتەدا گوێم لە دەنگێكی توند بوو ، وتم : ئەو دەنگە چییە ؟ وتیان : هاوار و ناڵەی دۆزەخییەكانە ، بەرەو سەرەوە برام ، لە ڕێگادا چاوم كەوتە سەر كۆمەڵە كەسانێك بە پشتە پێیانەوە هەڵواسرابوون و لێوەكانیان شەقار شەقار كرابوو و خوێنی لێدەهات ، دەفەرمووێ‌ : پێم وتن : ئەو كەسانە كێن ؟ وتیان ئەوانەن كە بەربانگ دەكەن پێش ئەوەی كاتی ڕۆژوویان تەواو بێت . واتە پێش ڕۆژ ئاوابوون ، ڕۆژووەكەیان دەشكێنن ... )) باشە ئەگەر ئەمە سزای كەسێك بێت تا ئێوارە بەڕۆژوو بێت و لەبەر ئەوەی بەر لە ڕۆژئاوا بوون ڕۆژوەكەی بشكێنێ‌ واتە بەر لەوەی كاتی شەرعی بێت ـ پێش خۆر ئاوا بوون ڕۆژوەكەی بشكێنێ‌ ئاخۆ سزای ئەوانە چۆن بێت كە هەر بەڕۆژوو نابن بگرە ئازاری خەڵكیش ئەدەن و لەپێش چاویان نان و ئاوی سارد ئەخۆن ، دڵنیابە سزاكەیان لە سزای ئەمانە زۆر سەخت ترە .
ئێستا زانیت سزای بەڕۆژوو نەبوون چیە ؟ ئەكرێ‌ پێم بڵێیت بۆچی ڕۆژوو ناگریت ؟ لەبەر تینوێتی ، ئەی نازانی لەدۆزەخ چ ئاوێك بە دۆزەخیەكان ئەدەن ؟ هەروەك پەروەردگار ئەفەرموێ‌ :[ وَقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَن شَاء فَلْيُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِينَ نَاراً أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن يَسْتَغِيثُوا يُغَاثُوا بِمَاء كَالْمُهْلِ يَشْوِي الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءتْ مُرْتَفَقاً ] ( الكهف : 29 ) . واتە : ئەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم پێیان بڵێ‌ : هەق و ڕاستی تەنها هەر ئەوەیە كە لای پەروەردگارتانەوە هاتووە بۆتان ، كەواتە دوای ئەو بێ‌ دینە غافڵانە مەكەون ئینجا پاش دەركەوتنی هەق و ڕاستی ، هەمووشتان سەربەستن ، كێ‌ باوەڕ دێنێ‌ و موسڵنان ئەبێت ، با باوەڕ بێنێ‌ ، كێیش ئەیەوێ‌ كافر و بێ‌ باوەڕ بێت ، با هەر كافر بێت ، بێگومان ئێمە ئاگرێكی گەرممان بۆ ستەم كارانی كافران ئامادە كردوە كە گڕو بڵێسەی وەك پەردەی خێوەت هەموو لایەكی گرتوون ، خۆ ئەگەر زۆریان بۆ هات و هاواریان لێ‌ بەرز بووەوە و داوای ئاویان كرد ئاوێكیان فریا دەخرێ‌ وەك قوڕقۆشمی تواوەیە ، و دەم و چاویان لەبەر زۆر گەرمی هەڵدەكڕوزێ‌ و دەیبرژێنێ‌ ، ئای چ خواردنەوەیەكی نالەبار و خراپە ئەو ئاوە ، ئای چ ژینگە و جێیەكی نالەبار و خراپە ئەو دۆزەخە !!
یان لەبەر برسێتی ڕۆژوو ناگریت ؟ ئەی نازانی لەدۆزەخ چ خوادنێك بە دۆزەخیەكان ئەدەن ؟ هــــــەروەك پەروەردگار ئەفەرموێ‌ :[ لَّيْسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِيعٍ لَا يُسْمِنُ وَلَا يُغْنِي مِن جُوعٍ ] ( الغاشية 6 ـ 7 ) . واتە : هیچ خواردنێكیشیان پێ‌ نادرێ‌ جگە لە ڕوەكێكی وشك و تاڵ ، ئەویش نە ئەوەیە گۆشتی پێ‌ بگرن و قەڵەویان بكات ، نە ئەوەیشە كە برسێتیان لابباو پێی بژین بە پێچەوانەی خواردنی دونیا .
یان لەبەر گەرما ڕۆژوو ناگریت ؟ ئەی نازانیت ئاگری دۆزەخ زۆر گەرم ترە ، هەروەك پەروەردگار ئەفەرموێ‌ : [ وَكَرِهُواْ أَن يُجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَقَالُواْ لاَ تَنفِرُواْ فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرّاً لَّوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ ] ( التوبة :81 ) واتە : دووڕوەكان پێیان خۆش نەبوو بە سەروەت و سامان و گیانی خۆیان لە ڕێگەی خوادا تێبكۆشن ، بە یەكتریان ئەوت : لەم كاتی گەرمایەدا دەرمەكەون و مەڕۆن بۆ جەنگ ، ئەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم پێیان بڵی : ئاگری دۆزەخ گەرمترە لە گەرمای هاوین ئەگەر ژیر و تێگەیشتوو بونایە چاك تێدەگەیشتن .
لەبەر تەمەڵی و كەمتەرخەمی ڕۆژو ناگریت ؟ ئەی نازانیت سەرپێچی كردنی پەروەردگار چی بەدواوەیە ؟ پەروەردگارمان ئەفەرموێت : [ وَمَن يُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدَى وَيَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءتْ مَصِيراً ] ( النساء : 115 ) .واتە : هەركەسێك پاش ئەوەی ڕێگەی هەق و ڕاستی بۆ دەركەوتوو شارەزای دینی خوا بوو دژایەتی پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم بكات و ڕێگا و ڕێبازێ‌ بگرێتە بەر كە ڕێگای ڕاستی باوەڕداران نەبێت ئێمەش ڕوی ئەكەینە ئەو بەرنامە و ڕێگایەی بەئارەزوی خۆی لە دونیا هەڵیبژاردوە ، ئیتر ئێمە وازی لیێ‌ ئەهێنین و حەقمان نیە بە سەریەوە ، و لە قیامەتیشدا ئەیخەینە ناو ئاگری دۆزەخەوە ئای كە دۆزەخ جێ‌ و ڕێیەكی زۆر سامناك وخراپە و بۆیان ئامادە كراوە.
لەبەر ماڵ و مناڵ ڕۆژو ناگریت و كاسبیان بۆ ئەكەیت ؟ ئەی نازانی پەروەردگار ئەفەرموێ : [ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْماً لَّا يَجْزِي وَالِدٌ عَن وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَن وَالِدِهِ شَيْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ ] ( القمان : 33)  واتە : ئەی خەڵكینە خۆتان لە سەرپێچی پەروەردگار بپارێزن و فەرمانەكانی جێبەجێ‌ بكەن و لێی بترسن و لەو ڕۆژەش بترسن كە هیچ باوكێك هیچی لەدەست نایەت بۆ كوڕەكەی ، وە هیچ منداڵێكیش هیچی پێ‌ ناكرێ‌ بۆ باوكی خۆی ـ واتە : لاڵە و پاڕانەوە لەو ڕۆژەدا بە كردەوەی چاك نەبێت هیچ كەڵكی نیە ـ بێگومان بەڵێنی خوا بە هاتنی ڕۆژی دوایی و قیامەت ڕاستە ، وریا بن ژیانی ئەم دونیایە فڕیوتان نەدات نەفس و شەیتانیش بە مۆڵەتدانی خوا چەواشە و سەرگەردانتان نەكا و فڕیوتان نەدات .
یان لە ترسی رزق و ڕۆزی ڕۆژو ناگریت ؟ ئەی نازانی پەروەوەردگارمان ئەفەرموێ‌ :[ لَا نَسْأَلُكَ رِزْقاً نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى ] ( طه : 132 ) . واتە : داوای رزق و ڕۆزی لەتۆ ناكەین بەڵكو ئێمە خۆمان رزق و ڕۆزی و بژێوی بەتۆ ئەدەین ، جا كەوایە ئەوەندەش بە كاروباری رزق و ڕۆزیەوە خۆت سەرقاڵ مەكە سەرئەنجام و پاشەڕۆژی چاك و پیرۆزیش تەنها هەر بۆ خەڵكانی پارێزگار و بە تەقوایە ئەوانەی سنورەكانی خوا ئەپارێزن .
یان لەبەر خۆشی و چێژی دونیا ڕۆژو ناگریت ؟ ئەی نازانی پەروەردگارمان ئەفەرموێت :[ يَا قَوْمِ إِنَّمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دَارُ الْقَرَارِ ] ( غافر : 39 ) . واتە : ئەی هۆزەكەم بەڕاستی ژیانی ئەم دونیایە تەنها لەززەت بردنێكی بەپەلەیە و بەڕاستی تەنها ماڵەكەی تر ( بەهەشت ) جێی هەمیشەیی و حەوانەوەیە .
بەداخەوە ئەگەر ئەمانە بیانوەكانتان بێت . هەرچەندە هەندێك بیانوی خراپتریان هەیە لەوانەش ئەڵێن : ناتوانم جگەرە نەكێشم ، بەداخەوە فەرمانی پەروەردگاری ئەشكێنێ‌ بۆ جگەرەیەكی بێ‌ گیان كە لەزەرەر زیاتر هیچی لە دەست نایەت لەكاتێكدا لەبەردەم بەڕێوەبەری كارەكەی ناوێرێ‌ جگەرە بكێشێ‌ چونكە قەدەغەیە ، لە دیك و باوك و لەلۆمەی خەڵكی ئەترسێ‌ ، كەچی لەخوا ناترسێ‌ و بەڕۆژوو نابێت لەكاتێكدا خوای پەروەردگار ئەفەرموێ‌ :[ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَاهُ ] ( الأحزاب : 37 ) . واتە : تۆ لە خەڵكی ئەترسیت خۆ خوا شایستە ترە و لەپێش ترە تۆ لێی بترسیت و فەرمانەكانی جێبەجێ‌ بكەیت .
ئەی ناترسن لەسەر ئەم حاڵەتە بمرن ؟ وەڵامتان چی ئەبێ‌ ؟ ئەڵێن خوایە دەرفەتمان بدە بگەڕێینەوە دونیا و ڕۆژوو بگرین ؟ خەڵكێكی زۆر وا ئەڵێن ، بەداخەوە لەژیاندا وەڵامی ئەم بیانوەش ئەزانن بەڵام خۆشەوستیان بۆ خۆشیە كاتیەكانی دونیا زاڵ بوە بەسەریانەوە وەك خوای پەروەردگار سەبارەت بەحاڵیان ئەفەرموێ‌ :[ حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءلُونَ فَمَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُوْلَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَالِحُونَ أَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْماً ضَالِّينَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ قَالَ اخْسَؤُوا فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ إِنَّهُ كَانَ فَرِيقٌ مِّنْ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيّاً حَتَّى أَنسَوْكُمْ ذِكْرِي وَكُنتُم مِّنْهُمْ تَضْحَكُونَ إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ ] ( المؤمنون : 99 ـ 111 ) .واتە : ئەوانەی هەر درێژە بە كاری خراپە و بێ‌ بڕوایی خۆیان ئەدەن تاكاتێ‌ مردن یەخەی یەكە بەیەكەیان ئەگرێت و ئەحواڵی ئاخیرەتی بۆ ئاشكرا ئەبێ‌ ئەوسا ئەڵێ‌ : پەوەردگارم بمگێرەوە بۆ دونیا بەڵكو ئەو كارە چاكەی لەدونیا لەدەستم چوو بیكەم ، نەخێر هەرگیز ئەو داخوازیە جێبەجێ‌ نابێت ، ئەوەیش هەر قسەیە و ئەو بەناچاری ئەیكات وەتا ئەو ڕۆژەی زیندو ئەكرێنەوە لەمپەرێكی زۆر گەورەیان لەپێشدایە و ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ دونیا ، واتە : هەرگیز ناگەڕێنەوە و هەر لە سزاشدا ئەبن ، ئینجا لەجاری دوەمدا فو كرا بە (صور) دا بۆ زیندو بوونەوە ، ئیتر لەبەر قورسی و ناڕەحەتی ئەو ڕۆژەیە ، هیچ نەسەب و خزمایەتیەك لەنێوانیاندا ناخوێنرێتەوە ، چونكە هەر كەسەو سەرقاڵ و سەرگەرمە بە حاڵی خۆیەوە ، دەرفەتی نیە تا ئاوڕ بەلای خزمەكەیەوە بداتەوە ، تەنها كردەوەی چاك و بڕوای چاك كەڵكی دەبێ‌ بۆی ، وە لەیەكتریش ناپرسن ، ئینجا ئەو كەسەی تەرازووی كێشانەی كردەوەكانی قورس و سەنگین بێ‌ ئەوە ئەوانە سەرفراز و ڕزگار ئەبن ، هەركەسێكیش تەرازوی چاكەی سووك بێ‌ ، واتە خراپەكانی لە كردەوە چاكەكانی زیاتر بێت ئەمانە ئەو كەسانەن زیانیان بەخۆیان گەیاندوە و گومڕا و بەدبەخت بوون و خۆیانیان لە كیس چووە و بە هەتا هەتاییش لە دۆزەخدا ئەمێننەوە و هەرگیز ڕزگاریان نابێت ، گڕو بڵێسەی ئاگر ڕومەتیان ئەبرژێنێ‌ و لێوەكانیشیان هەڵدەقرچێ‌ ( لەپاش ئەم سزایەش خوای پەروەردگار سەرزەنشتیان ئەكاو ئەفەرموێ‌ ) : ئایە كاتی خۆی لەدونیادا ئایەتەكانی ئێمەتان بەسەردا نەدەخوێندرایەوە ؟ كەچی لەگەڵ ئاشكرا و ڕونیشیاندا هەر بڕواتان پێ نەدەكردن ؟ ئەوجا وائەزانن ئەگەر پێ‌ لێ‌ بنێن بەو كارەیان ڕزگار ئەبن و بەهرەمەند ئەبن ، بۆیە : بە كەساسیەوە ئەڵێن : پەروەردگارمان نەگبەتی و بەدبەختی بەسەرماندا زاڵ بوو وە گەلێكی سەر لێشێواو بووین ، پەروەردگارمان لەو ئاگرە دەرمانكە و بمانگەڕێنەوە بۆ دونیا ئەوجا ئەگەر ئەم جارەش گەڕاینەوە بۆ سەر كردەوەكانی پێشومان ، بەڕاستی ئێمە كەسانێكی ستەمكارین ، پەروەردگاریش ئەفەرموێ‌ : بە زەلیلی و سەر شۆڕی تیایدا بمێننەوە و قسەم لەگەڵ مەكەن ، كاتێك دەستەیەك لە بەندەكانم ئەیان ووت پەروەردگارمان ئێمە بڕوای تەواو و جێگرمان بەتۆ هێنا جا تۆش لێمان خۆش بە و بەزەییت پێمانا بێتەوە ، چونكە تۆ چاكترین زاتێكی كە لە هەموو میهرەبانێك میهرەبانتری ، بەڵام ئێوە ئەوانتان كردە جێگای گاڵتە پێكردنی خۆتان تا ئەو ڕادەیەی خەریك بونتان بە گاڵتە كردن بەوانەوە ناوی منی لەبیرتان بردەوە و بەردەوام بەوان پێدەكەنین جا با بزانن ئەمڕۆ منیش ـ لەم ڕۆژە سەختەدا ـ بەهۆی ئارام گرتن و خۆگرتنیانەوە پاداشتیانم دایەوە كە تەنها ئەوان سەربەرز و بەختیارن .
لە هەمویشی مەترسی دارتر ئەوەی ڕۆژوو نەگرێ‌ ئەگاتە ئەو ڕادەیەی ناسنامەی موسوڵمانی خۆی لەدەست بدات چونكە پێغەمبەری خوا صلى الله عليه وسلم لە پێناسەی ئیسلام فەرموویەتی :
[یەكەم / الاستسلام لله بالتوحید ] ، واتە : تەسلیم بوون بۆخوای پەروەردگار بەیەكتا پەرستی . ئەگەر یەك خوا ئەپەرستی بۆ ڕۆژوو ناگری ؟
[دووەم / ( الانقياد له بالطاعة )] ، واتە : موسوڵمانێك بیت گوێ ڕایەڵی فەرمانەكانی خواو پێغەمبەرەكەی بیت صلى الله عليه وسلم ، ئەگەر خۆت بە گوێڕایەڵ ئەزانیت بۆچی بێ‌ فەرمانی ئەكەیت لەكاتێكدا ڕۆژوی فەرز كردوە كەچی ڕۆژوو ناگریت ؟
[سێ‌یەم / ( الخلوص من الشرك والبراء ة من أهله )] ، واتە : پاك بونەوە لە هاوەڵ بڕیاردان و بێ‌ بەری بوون لە هاوەڵ بڕیاردەران بۆ خوا . ئەگەر خۆت بێ‌ بەری ئەكەی لە هاوەڵ بڕیاردەران بۆچی ڕۆژوو ناگریت لە كاتێكدا ئەوان باوەڕیان بەڕۆژووی موسوڵمانان نیە ؟ دیارە بەم كارەت تەبا و یەكڕای لەگەڵیان دەنا بۆچی پێچەوانەیان ناكەیتەوە و ڕۆژوو ناگریت ؟
بۆیە تەنها پێت ئەڵێم خوای پەروەردگار ئەفەرموێ‌ : [ وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُولَـئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ] ( البقرة : 82 ) . واتە : وە ئەوانەی باوەڕی تەواویان هێنا و كردەوەی چاكەیان كرد ، ئەوانە ئەهلی بەهەشتن و بە هەمیشەیی تیایدا ئەمێننەوە .
دڵنیابە تاوەكو ڕۆژویش نەگریت باوەڕت تەواو نیە ، باوەڕیشت تەواو نەبێت ئەتەوێ‌ بەئاسانی بچیتە بەهەشتەوە ، ئەی نازانی ئەو كەسانە ئەچنە بە هەشتەوە كە سیفاتیان لەو ئایەتە باس كراوە ، بۆ بەدەست هێنانی ئەو سیفاتانەش ئەبێ‌ ڕۆژوو بگرین ، نەك ئەوانەی خوای پەروەردگار لــــەبـــــارەیانەوە ئەفـــەرموێ‌ : [ الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَهْواً وَلَعِباً وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ نَنسَاهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَاء يَوْمِهِمْ هَـذَا وَمَا كَانُواْ بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ ] ( الأعراف : 51 ) واتە : ئەوانەی كە ئاینەكەی خۆیان كردبوە جێگەی گاڵتە جاری و بێ‌ سوودی ، وە ژیانی دونیا فریوی دان ، بۆیە ئەمڕۆ هیچ بایەخێكیان بۆ دانانەین هەروەك چۆن ئەوان دیداری ئەم ڕۆژەیان لەبیری خۆیان بردبوەوە و نكۆڵیان لە ئایەتەكانی ئێمە ئەكرد .
ئێستا پێم بڵێ‌ بۆ ستەم لەخۆت ئەكەیت ؟ بەسیەتی خۆ هەڵخەڵەتاندن ، بەسیەتی تەمەڵی و كەمتەرخەمی ، پەشیمان بەرەوە و بیر لەم یایەتە بكەرەوە كە پەروەردگار ئەفەرموێت : [ وَأَنذِرِ النَّاسَ يَوْمَ يَأْتِيهِمُ الْعَذَابُ فَيَقُولُ الَّذِينَ ظَلَمُواْ رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ نُّجِبْ دَعْوَتَكَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَوَلَمْ تَكُونُواْ أَقْسَمْتُم مِّن قَبْلُ مَا لَكُم مِّن زَوَالٍ ] ( إبراهيم : 44 ) . واتە : ئەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم خەڵكی ئاگەدار بكەرەوە لەسەختی و ناڕەحەتی ڕۆژێك كە سزاو ئەشكەنجەی خوایان بۆ دێت جا ئەوانەی ستەمیان كردوە ، كاتێ‌ سزاكە ئەبینن ئەڵێن : ئەی پەروەردگاری ئێمە بۆ ماوەیەكی كەمیش بێت مۆڵەتمان بدە و ئاكاممان دوابخە تا وەڵامی بانگەوازەكەت بدەینەوە و شوێنی پێغەمبەرەكەت بكەوین . ئەوجا پێیان ئەوترێ‌ : ئەی بۆ ئێوە نەبون لە ژیاندا سوێندتان خوارد كە هەرگیز فەناو نەمانتان بۆ نیە و قیامەتیش نایەت؟
لە تۆ وابێ‌ ئەم دونیایە تا سەر بۆتۆ ئەمێنێ‌ ؟ دڵنیابە هەر دەبێ‌ بمرین ئەمە بەڵێنێكەو خوای پەروەردگار بە هەموو مرۆڤایەتی داوە وەك ئەفەرموێ‌ : [ كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ] ( العنكبوت : 57 ) . واتە : خۆ هەموو خاوەن گیانێك چێژەری مەرگە ، واتە : هەمووتان مەرگ ئەچێژن ، پاشانیش بۆلای ئێمە ئەگەڕێنەوە .
ئاگات لەو ڕۆژە بێت پەشیمانی دادت نادات ، بۆیە تا لە ژیانی پەشیمان بەرەوە پێش ئەوەی مردن یەخەت بگرێ‌ ، چونكە تا لەژیانی تەوبەت لێ‌ قبوڵ ئەكرێ‌ كە مردی بەهیچ شێوەیەك دەرفەتی ئەوەت نادەن تەوبە بكەیت ، هەروەكو پەروەردگار ئەفەرموێ‌ : [ وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَـئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَاباً أَلِيماً ] ( النساء : 18 ) .واتە : وە تەوبە و پەشیمانی بۆ ئەوانە نییە كە بەدرێژایی تەمەنیان خەریكی تاوانن تا لەسات و كاتی گیانەڵا و مردندا ئەڵێ‌ : بێگومان لەو كارانەم پەشیمانم ، وە بۆ ئەو كەسانەش بەكافری ئەمرن تەوبەیان قبوڵ ناكرێ‌ ئێمە سزایەكی سەخت و ئێش پێگەیەنەرمان بۆ ئەوانە ئامادە كردوە .
دڵنیام ئەوانەی ڕۆژوو ناگرن و هیچ بیانویەكی شەرعیان نیە تەنها لەبەر یەك هۆ ڕۆژوو ناگرن ئەویش سەركەشیە و هیچی تر ، بۆیە با ئاگەدار بن خوای پەروەردگار ئەفەرموێ‌ : [ وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَـئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ ] ( الأعراف : 179 ) .واتە : وە زۆرێكمان لە جنۆكە و ئادەمی دروست كردوە بۆ دۆزەخ دڵیان هەیە كەچی تێناگەن لە ڕاستی و چاویان هەیە كەچی دەسەڵاتی خوای پێ‌ نابینن و هەستی بیستنیان هەیە بەڵام پێی نابیسن ئەمانە وەكو ئاژەڵن بەڵكو لە ئاژەڵیش وێڵترن چونكە ئاژەڵ ئەگەڕێ‌ بەدوای سودی خۆی و لە زەرەر و زیانی خۆی ڕائەكات ئەوانە غافڵ و بێ‌ ئاگان لە ئایەتەكانمان .
بۆیە بەرلەوەی بمری بەخۆتا بچۆرەوە و بزانە هۆی چیە ڕۆژوو ناگریت ، چونكە لەپاش مردن هیچ پەشیمان بونەوەیەك دادت نادات ، هەروەك خوای پەرەوردگار ئەفەرموێت :[ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ وَلَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلَاكُمْ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ] ( الحديد : 15 ) . واتە : ئەمڕۆیش لە ئێوە و ئەوانەی بێ‌ باوەڕ بوون فدیەیەك وەرناگیرێ‌ بۆ ڕزگار بونتان ، جێگا و ماڵتان ئاگری دۆزەخە ئەو شایستە ترە پێتان ئای سەرئەنجامێكی چەندە خراپە .

بابەتەکانی تر