بسم الله الرحمن الرحيم
ئەو دیاردەیەی كە زۆر دەبنرێ لە ناو ئافرەتان دا‌و زیاد گرنگی پێ دەدەن‌و بووەتە خوونەریتی زۆرێك لە ئافرەتان هەڵكەندن‌و لابردنی مووی دەم‌وچاوو برۆیەكانیانە، ئەمەش بۆ جوانكردن‌و ڕازاندنەوەی دیمەنی دەرەوەیانە، هەر بۆیە ئافرەتانێكی زۆر خوویان بەم دیاردەوە گرتووە.
جا لەبەر ئەوەی ئافرەتی موسڵمان‌و خاوەن دین متمانەی بەوەیە كە جوانی ئەو لە شوێنكەوتنی دین‌و شەرعی خودا دایە‌و، ئەوەش كە خودا حەرامی كردبێ‌و قەدەغەی كردبێ ناشرین‌و قێزەونە، هەر چەندە لە ڕواڵەتی دەرەوەش دا لە پێشچاوی زۆرێك جوان بێ، بۆیە بە پێویستمان زانی لێكۆلینەوەیەكی كورت بكەین سەبارەت بە حوكمی هەڵكەندنی مووی دەم‌و چاوو برۆیەكان بە پێی سەرچاوەی ڕەسەنی ئیسلام كە «قورئان‌و سوننەت»ە، پاشان هەوڵدەدەین لە بەر تیشكی درەوشاوە‌و پڕپیتی زانایان‌و شەرعناسان دا ئەو باسە بكۆڵینەوە‌و بەبێ تەقلیدی كوێرانە‌و شوێن كەوتنی ناحاڵیانە بۆ هیچ مەزهەب‌و زانایەك.
لێرەش دا سەرەتا ئەو بەڵگانە باس دەكەین كە لە پێغەمبەرەوە صلى الله عليه وسلم هاتووە سەبارەت بە نادروستێتی ئەو كارە، پاشان ئەوەی كە ووشانەی كە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم بەكاری هێناوە بۆ ئەم مەبەستە شیكردنەوەیەكی زمانەوانی‌و شەرعیانەی بۆ دەكەین، دواتر وەڵامی ئەو شوبهانەش دەدەینەوە كە گوایە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم مەبەستی برۆیەكانە نەك دەم‌وچاو!! وە ئەوەش كە دەوترێ ئەگەر بۆ مێرد بكرێ دروستە!!
[بەڵگەكان:]
یەكەم:
« عَلْقَمَةَ»دەفەرموێ كە « عَبْدِ اللَّهِ » كوڕی« مَسْعُودٍ » فەرموویەتی: «لَعَنَ اللَّهُ الْوَاشِمَاتِ وَالْمُسْتَوْشِمَاتِ وَالنَّامِصَاتِ وَالْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ الْمُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللَّهِ». واتە: « نەفرینی خودا لەو ئافرەتانەی كە خاڵ دەكوتن‌و ئەوانەش وا بۆیان دەكوترێ، وە ئەوانەی كە مووی هەڵدەگرن‌و ئەوانەش وا بۆیان هەڵدەگیرێ، وە ئەوانەی كە دانەكانیان شاش دەكەن بۆ جوانی‌و دەستكاری‌و گۆڕان لە دروستكراوەكانی خودا دەكەن». ئەم قسەی«عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُود »گەیشتەوە بە ئافرەتێك لە «بَنِي أَسَدٍ» پێیان دەوت «أُمُّ يَعْقُوبَ» وە ئافرەتێكی قورئان خوێن بوو، بۆیە هات بۆلای‌و پێی ووت:
بیستوومە كە تۆ نەفرەتت كردوو لەو ئافرەتانەی كە خاڵ دەكوتن‌و ئەوانەش وا بۆیان دەكوترێ، وە ئەوانەی كە مووی هەڵدەگرن‌و ئەوانەش وا بۆیان هەڵدەگیرێ، وە ئەوانەی كە دانەكانیان شاش دەكەن بۆ جوانی‌و دەستكاری‌و گۆڕان لە دروستكراوەكانی خودا دەكەن.
« عَبْدِ اللَّهِ » كوڕی« مَسْعُودٍ » فەرموویەتی: « وَمَا لِي لَا أَلْعَنُ مَنْ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ فِي كِتَابِ اللَّهِ». واتە: « چۆن لەعنەت نەكەم لەكەسێك كە پێغەمبەر لەعنەتی لێ كردبێ‌و لە قورئانیش دا هاتبێ‌».
ئافرەتەكەش وتی هەموو قورئانم خوێندۆتەوە شتی وەهام تێدا نەبینیەوە!!
« عَبْدِ اللَّهِ » كوڕی« مَسْعُودٍ » فەرموویەتی: « لَئِنْ كُنْتِ قَرَأْتِيهِ لَقَدْ وَجَدْتِيهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ «وَمَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا». واتە: «ئەگەر بەوردی بتخوێنبایەتەوە، ئەوا دەتدۆزیەوە، ئەی ئەوە نی یە خودا دەفەرموێ: ئەوەی پێغەمبەر دایپێتان‌و فەرمانی پێكردن‌و وەریگرن‌و جێ بەجێی بكەن‌و ئەوەش كە ئەو قەدەغەی كرد ئێوەش وازی لێ بهێنن‌و توخنی مەكەون»(1 ).
دووەم:
ئافرەتێك هات بۆلای «عَبْدِ اللَّهِ » كوڕی« مَسْعُودٍ» ووتی: بیستوومە كە تۆ قەدەغەت كردووە ئافرەتان پرچی دەستكرد بەكاربهێنن؟
«ابْنِ مَسْعُودٍ» فەرمووی: بەڵێ.
ئافرەتەكە وتی: ئایا ئەمەت لە قورئان دا بینیوە كە حەرامە یان لە پێغەمبەرت صلى الله عليه وسلم بیستووە؟
«ابْنِ مَسْعُودٍ» فەرمووی:«أَجِدُهُ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَعَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ». واتە:« لە قورئان دا بینیوەمە‌و لە پێغەمبەریشم بیستووە صلى الله عليه وسلم».
ئافرەتەكە وتی: سوێند بە خودا قورئانم لەسەرەتاوە تا كۆتایی خوێندۆتەوە، بەڵام شتی وەهام تێدا نەبینیوە!!
«ابْنِ مَسْعُودٍ» فەرمووی: «فَهَلْ وَجَدْتِ فِيهِ [مَا آتَاكُمْ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا]». واتە: « ئایا ئەو ئایەتەت بینیوە لە قورئان دا كە دەفەرموێ: «ئەوەی پێغەمبەر دایپێتان‌و فەرمانی پێكردن‌و وەریگرن‌و جێ بەجێی بكەن‌و ئەوەش كە ئەو قەدەغەی كرد ئێوەش وازی لێ بهێنن‌و توخنی مەكەون ».
ئافرەتەكە وتی: بەڵێ بینیومە.
«ابْنِ مَسْعُودٍ» فەرمووی:« فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَهَى عَنْ النَّامِصَةِ وَالْوَاشِرَةِ وَالْوَاصِلَةِ وَالْوَاشِمَةِ إِلَّا مِنْ دَاءٍ». واتە:« دە دڵنیابە كە من خۆم بیستم لە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم كە هەڵكێشانی موو شاشكردنی ددان‌و بەكارهێنانی پرچی خوازراو‌و خاڵ كوتنینی قەدەغەكرد، مەگەر بۆ چارەسەری نەخۆشی بێ»(2 ).
[ئەوەی لەم فەرموودانەوە وەردەگیرێ ئەوە:]
كۆمەلێك كار‌و كردار هەیە كە بەزۆری ئافرەتان ئەنجامی دەدەن‌و بۆتە پیشەو خووی زۆرێك لە ئافرەتان، بەڵام لەشەریعەتی پیرۆزی ئیسلام دا حەرامن‌و قەدەغەكراون‌و، هەركەس بۆ خۆی بیكات یان بۆ كەسێكی تری ئەنجام بدات، ئەوا بەر لەعنەت‌و نەفرینی خودا دەكەوێت، هۆكاری ناردوستێتی ئەو كارەش دەگەڕێتەوە بۆ دەستكاری كردنی دروستكراوی خودا.
بەڵام ئەوەی كە دەمانەوەی قسەی لەسەر بكەین لێرەدا بریتیەلە هەڵكێشانی موو كە پێی دەوترێ: «نَمْص».
جاوەكو پێشتر ئاماژمان پێكرد«نَمْص» یەكێكە لەو كردارانەی كە حەرامە‌و هەركەس بیكات بەر لەعنەت‌و نەفرەتی خودا دەكەوێ، بەڵام ئایا مەبەستی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم لەو «نَمْص» چی یە؟ ئایا تەنها هەڵگرتن‌و باریكردنەوەی برۆكان دەگرێتەوە؟ یان هەموو دەم‌وچاوویش دەگرێتەوە؟؟
لێرەدا پێم باشە سەرەتا بەوردی سەرنجی مانای ئەم وشەیە بدەین لە ڕووی زمانەوانیەوە تاوەكو بزانین ئەم ووشە بۆچی بەكاربراوە، دوای ئەوەش لێكدانەوەی شەرعناسان‌و زانایانی ئیسلام باس دەكەین.
سەرەتا پێناسەی ووشەی «نمْص» لە بنچینەی زمانی عەربی دا:
فەرهەنگ‌و قاموسەكانی زمانی عەرەبی وشەی«نَمْص»یان بۆ هەڵكێشان‌و هەڵكەندنی موو بەكارهێناوە.
هەوەكو دەفەرموون:«النَّمَص رقَّة الشعر ودِقَّتُه حتى تراه كالزَّغَبِ». واتە: « نمص باریك كردنەوەی موو تەنكردنەوەیەتی تاوەكو وەكو گەنكە موو دەردەكەوێ»( 3).
«النَمْصُ: نتفُ الشَعْرِ. وقد تَنَمَّصَتِ المرأةُ ونَمَّصَتْ أيضاً، والنامِصَةُ: المرأة التي تزيِّن النساء بالنَمْصِ ». واتە: « نەمص بریتیە لە هەڵكەندنی موو، وە زۆرجار ئافرەت هەڵدەسێ بە هەڵكێشانی، وە هەروەها بۆیشی هەڵدەكێشن، نامصە: ئەو ئافرەتەیە كە هەڵدەستێ بە جوانكاری ئافرەتان بە هۆی هەڵكێشانی تووك‌و مووەكانەوە»(4 ).
«النَّمْصُ : نَتْفُ الشَّعْرِ» واتە: « نەمص بریتیە لە هەڵكەندنی توك‌و موو»(5 ).
«(نمص) النون والميم والصاد أُصَيلٌ يدلُّ على رِقّة شَعَْرٍ أو نتف له. فالنَّمَص: رِقَّة الشَّعر. والمِنْماص: المِنْقاش». واتە:«بنج‌و بنەوانی نمص بەڵگەیە لەسەر تەنككردنەوەی موو یان كێشانی، كەوابوو: نەمص تەنككردنەوە‌و باریك كردنەوەی مووە، وە منماصیش: مووكێشە»( 6).
«النَّامِصَةُ " مُزيِّنَةُ النِّسَاءِ بالنَّمْصِ "». واتە: « نامصە: ئەو ئافرەتەیە كە هەڵدەستێ بە جوانكاری ئافرەتان‌و بە هۆی هەڵكێشانی تووك‌و مووەكانەوە»( 7).
«أَنْمَصُ الرَّأْسِ وأَنْمَصُ الحَاجِبِ ورُبَّمَا كانَ أَنْمَصَ الحَاجِبِ ورُبَّمَا كانَ أَنْمَصَ الجَبِينِ إِذا رَقَّ مُؤَخَّرُهُمَا ». واتە:« كە دەوترێ نەمصی سەری كرد، یان نەمصی برۆكانی كرد، زۆرجار نەمصی برۆكانی دەكات، وە هەندێ جار نەمصی نا‌وچەوانی دەكات، مەبەست بەمانە ئەوەیە كە تەنك‌و باریكی بكاتەوە »( 8).
«النَّمَصُ : " القِصَارُ مِن الرِّيشِ "». واتە: « نەمص واتە لابردنی موو»(9 ).
« هي التي تَنْتِفُ الشَّعرَ من الوَجْهِ». واتە: « نەمص بریتیەلە هەڵكێشانی مووی دەم‌وچاو»(10 ).
« وامرأَة نَمْصاء تَنْتَمِصُ أَي تأْمرُ نامِصةً فتَنْمِص شعرَ وجهها نَمْصاً أَي تأْخذه عنه بخيط». واتە: « كە دەوترێ «وامرأَة نَمْصاء تَنْتَمِصُ» واتە داوای كرد مووی دەموچاوی بۆ هەڵكێشن بە دەزوو »(11 ).
كەوابوو: 
بەپێی لێكدانەوەی فەرهەنگەكەانی زمانەوانی بۆ ئەم وشە ئەوا دەگەینە دوو ئەنجام:
1- «نَمْص» بریتیە لە هەڵكێشانی تووك‌و موو، واتە تەنها مانایەك كە هەموو فەرهەنگەكانی زمانی عەرەبی لەسەر یەك دەنگ ئەوەیە كە كە وشەی«نَمْص»لە بنچینەی زمان دا تەنها یەك مانای هەیە كە ئەویش بریتیە لە هەڵكێشان.
2- هەروەها بە پێی مانای زمانەوانی: سەرچاوە فەرهەنگیەكان ووشەی «نَمْص»یان كورت نەكردۆتەوە تەنها لە هەڵكێشانی مووی برۆكان دا، بەڵكو بە مانایەكی فراوانترو گشگیر تر مانایان كردووە، كە ئەویش هەڵكێشانی تووك‌و مووی دەم‌وچاوە بە گشتی.
پێناسەی ووشەی «نمْص» لەلای زانیان‌و شەرعناسان:
بەپێی فەرموودەكەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم كە «عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» دەیگێڕتەوە زانایان‌و شەرعناسان یەكدەنگن لەسەر ئەوەی كە حەرامە لەسەر ئافرەت دەستكاری برۆیەكانی بكات‌و بەمەبەستی هەڵكرتن‌و باریك كردنەوە‌و تەنككردنەوەی یان قرتاندنی نێوان برۆیەكانی، بۆیە دەفەرموون هەر ئافرەتێك ئەو كردارە ئەنجام بدات ئەوا تاوانێكی گەورەی ئەنجام داوە‌و بەر لەعنەتی خودا دەكەوێت، بۆیە پێوستە تەوبەیەكی یەكجارەكی لێ بكات‌و نەگەڕیتەوە سەری‌و دووبارەی نەكاتەوە.
وە هەروەها دروست نی یە بۆ ئافرەت دەستكاری دەم‌وچاوی بكات‌و هەڵی بگرێ، چونكە ئەوەی كە لە فەرموودەكەدا هاتووە مانایەكی گشتگیرەو تەنها لە برۆیەكان دا سنوردار نی یە، بەڵكو هەڵگرتن‌و لابردنی مووەكانی دەم‌وچاویش دەگرێتەوە.
كەوابوو مەبەست بەو «نَمْص» كە حەرامە‌و لەعنەتی لێكراوە هەروەك چۆن باریك كردنەوە‌و تەنكردنەوەی برۆیەكان دەگرێتەوە، بەهەمان شێوە هەڵگرتن‌و لابردنی مووی دەم‌وچاویش دەگرێتەوە.
[لێرەش دا ووتەی زانایان سەبارەت بەو فەرموودە دەخەینە ڕوو:]
1- ئیمامی«إبن حجر» لە « فتح الباری 10 / 377» دەفەرموێ:« والنماص إزالة شعر الوجه بالمنقاش...».  واتە: ««نَمْص» بریتیە لە لابردنی مووی دەم‌وچاو بە موكێش»
2- ئیمامی« النووی » لە « شرح النووی علی مسلم 14 / 106» دەفەرموێ:« وأما النامصة بالصاد المهملة فهي التى تزيل الشعر من الوجه والمتنمصة التى تطلب فعل ذلك بها وهذا الفعل حرام ». واتە: ««نَامْصە» بریتیە لەو ئافرەتەی كە هەلدەستێ بە هەڵكێشانی مووی دەم‌وچاو، وە «المتنمصە» بریتیەلەو ئافرەتەی كە داوە دەكات دەم‌وچاوی بۆ هەڵگرن، كردنی ئەمانەش حەرامە».
وەهەروەها لە هەمان جێگەدا دەفەرموێ:« وأن النهى إنما هو فى الحواجب وما فى أطراف الوجه»..واتە: « ئەو نەهی كردنەی كە لە فەرموودەكەدا هاتووە بەدڵنیایەوە برۆیەكان دەگرێتەوە‌و دەوروبەری دەم‌وچاویش دەگرێتەوە».
3- وە «محمد عبد الرحمن المباركفوري » له «تحفة الأحوذي بشرح جامع الترمذي8/55» دەفەرموێ:«والنماص إزالة شعر الوجه بالمنقاش ». واتە:« بریتیە لە لابردنی مووی دەم‌وچاو بە موكێش ».
4- وەهەروەها «محمد آبادي» لە « عون المعبود شرح سنن أبي داود 11 / 150»دەفەرموێ:«هي التي تطلب إزالة الشعر من الوجه بالمنماص أي المنقاش». واتە: ««المتنمصة» بریتیەلەو ئافرەتەی كە داوە دەكات دەم‌وچاوی بۆ هەڵگرن بە مووكێش».
5- ئیمامی« ابن الجوزي » لة « غريب الحديث 2 / 437» دەفەرموێ: «النامِصَةَ وهي التي تَنْتِفُ الشَّعْر من الوَجْهِ» واتە: « بریتیەلە هەڵگرتنی مووی دەم‌وچاو ».
6- ئیمامی«إبن قدامە المقدسی» لە « المغنی 1 / 159» دەفەرموێ: «فأما النامصة : فهي التي تنتف الشعر من الوجه » واتە:« نامصە بریتیەلەو ئافرەتەی كە هەڵدەستێ بەهەڵگرتنی مووی دەم‌وچاو».
7- ئیمامی«الألباني» لة « تمام المنة 1 / 82» دەفەرموێ: «وهي التي تنتف شعر حاجبيها أو غير بقصد التجميل - وعلل ذلك بأنه تغيير لخلق الله». واتە:« بریتیە لەو ئافرەتەی كە بۆیەكانی یان جگە لە برۆیەكانی هەڵدەگرێ بە مەبەستی جوانكاری، هۆكاری لەعنەتەكەش ئەوەیە كە دروستكراوی خودا دەگۆڕێ ».
8- ئیمامی«إبن باز» لە « مجموع فتاوی 10 / 51» دەفەرموێ: « والنمص : هو أخذ الشعر من الوجه والحاجبين». واتە:« نمص بریتیەلە هەڵگرتنی مووی دەم‌وچاوو برۆیەكان».
[كەوابوو:بەپێی لێكدانەوەی زانایان‌و شەرعناسان :]
1- «نَمْص» بریتیە لە هەڵكێشانی تووك‌و موو، واتە تەنها مانایەك كە هەموو زانایان‌و شەرعناسان لەسەر یەك دەنگ ئەوەیە كە كە وشەی«نَمْص»لە شەرع دا بریتیەلە هەڵكێشان‌و هەڵگرتنی تووك‌و موو.
2- هەروەها «نَمْص»یان كورت نەكردۆتەوە تەنها لە هەڵكێشانی مووی برۆیەكان دا، بەڵكو بە مانایەكی فراوانترو گشگیر تر مانایان كردووە، كە ئەویش هەڵكێشانی تووك‌و مووی دەم‌وچاوە بە گشتی.
بەلام ئەگەر ئافرەتێك ریش‌و شواربی لێ ڕوا، تووكی دەم‌وچاووی بووە هۆكاری گۆڕینی دیمەنی دەم‌و چاوی، ئەوا لابردن‌و هەڵكێشانی ئەو تووك‌و مووانە بەر ئەو حەرامە ناكەوێت، بۆیە دروستە بۆ ئافرەت لە‌و حاڵەتانەدا ئەو تووك‌و مووە زیادانە لاببات.
هەروەكو ئیمامی« النووی » لە « شرح النووی علی مسلم 14 / 106» دەفەرموێ: « وأما النامصة بالصاد المهملة فهي التى تزيل الشعر من الوجه والمتنمصة التى تطلب فعل ذلك بها وهذا الفعل حرام الا اذا نبتت للمرأة لحية أو شوارب فلاتحرم إزالتها بل يستحب...». واتە: ««نَامْصە» بریتیە لەو ئافرەتەی كە هەڵدەستێ بە هەڵكێشانی مووی دەم‌وچاو، وە «المتنمصە» بریتیەلەو ئافرەتەی كە داوە دەكات دەم‌وچاوی بۆ هەڵگرن، كردنی ئەمانەش حەرامە، تەنها بۆ ئافرەتێك دروستەو سوننەتە كە شوارب یان ڕیشی لێ بڕوێ، بۆیە لەو حاڵەتەدا حەرام نی یە دەستكاری كردن‌و هەڵكێشان‌و لابردنی».
وە ئیمامی«إبن باز» برسیاری لێكرا سەبارەت بە حوكمی لابردنی مووی دەم‌وچاوو، ئەویش لە وەڵام دا فەرموی: « إن كان شعرا عاديا فلا يجوز أخذه ؛ لحديث : لعن رسول الله - صلى الله عليه وسلم - النامصة والمتنمصة الحديث، والنمص : هو أخذ الشعر من الوجه والحاجبين، أما إن كان شيئا زائدا يعتبر مثله تشويها للخلقة ؛ كالشارب ، واللحية ، فلا بأس بأخذه ولا حرج ؛ لأنه يشوه خلقتها ويضرها ، ولا يدخل في النمص المنهي عنه ». واتە:« ئەگەر موویەكی ئاسایی بێ، ئەوا دروست نی یە لاببرێ‌و دەستكاری بكرێ، لەبەر ئەوەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم لەعنەتی كردووە لەو ئافرەتانەی كە موو هەڵدەگرن‌و ئەوانەش وا بۆیان دەكرێ، وە موو هەڵگرتنیش بریتیەلە هەڵكێشان‌و لابردنی مووی دەم‌وچاوو برۆیەكان، بەڵام ئەگەر مووی دەم‌وچاوو شتێكی ئاسایی نەبوو، وە زیادەبوو لە باری ئاسایی خۆی كە ببوە هۆكاری تێكدانی دیمەنی دەم‌وچاوی، وەكو شوارب یان ڕیش، ئەوا دروستە بۆی لای ببات‌و لە هەڵكێشانی تاوانبار نابێ، چونكە دیمەنی تێكدەدات‌و زەرەی لێدەدات، ئەم حاڵەتەش ناچێتە ژیر ئەو لەعنەتەی كە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم كردوویەتی».
بەڵام ئەوانەی كە دەڵێن ئەم حوكمە تایبەتە بە هەڵگرتن‌و باریك كردنەوە‌و تەنككردنەوەی برۆیەكان‌و شمولی دەم‌وچاوو ناكات، ئەوا سەڕای ئەوەی كە قسەكەیان لەگەڵ بنچینەو بنەمای زمانی عەرەبی تێكدەگیرێ، پێچەوانەی تێگەیشتن‌و لێكدانەوەی صەحابەیە بۆ ئەو فەرموودەیە:
« قَبِيصَةَ»ی كوڕی«جَابِرٍ» دەفەرموێ : «يَلْعَنُ الْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ وَالْمُوتَشِمَاتِ اللَّاتِي يُغَيِّرْنَ خَلْقَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».
ئافرەتێك لەگەڵ پیرەژنێك چوون بۆلای «عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» لەماڵەوە بوو لەگەڵ سێ كەسی تردا بوو، دەم‌وچاوی ئافرەتەكەی بینی دەبریسكایەوە.
«عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» پێی ووت: ئایا دەم‌وچاوت تاشیوە؟
ئافرەتەكەش توڕەبوو ووتی: ئەو كەسەی كە فێری دەم‌وچاو تاشینە خێزانەكەی خۆتە نەك من. «عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» پێی ووت: ووتی بچۆ بۆلای ئەگەر كاری وەهای كردبوو ئەوا من حاشای لێ دەكەم. ئافرەتەكە چووە ژوورەوە‌و پاشان گەڕایەوە، ووتی سوێند بە خوا شتی وەهای نەكردووە.
«عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» فەرمووێ: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَلْعَنُ الْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ وَالْمُوتَشِمَاتِ اللَّاتِي يُغَيِّرْنَ خَلْقَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».
واتە:« بیستم لە پێغەمبەرەوە صلى الله عليه وسلم كە لەعنەتی دەكرد لەو ئافرەتانەی مووی دەم‌وچاوو هەڵدەگرن، وە ئەوانەی ددانیان شاش دەكەن بۆ جوانی، وە ئەوانەش كە خاڵ دەكوتن‌و دەستكاری دروستكراوەكانی خوددا دەكەن »(12 )
[ئەوەی لەو فەرموودەوە وەردەگیرێ ئەوەیە:]
كە «عَبْدِ اللَّهِ» كوڕی«مَسْعُودٍ» فەرموودەكەی پێغەمبەری صلى الله عليه وسلم هێنایەوە كاتێك لەگەڵ ئەو ئافرەتەدا باسی دەستكاری كردنی مووی دەم‌وچاویان دەكرد، كەوابوو«إبن مَسْعُودٍ» ئەوەی فێرمان كرد ئەوەی كە پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم لەعنەتی لێ كردووە تەنها برۆیەكان ناگرێتەوە، بەڵكو هەموو دەم‌و چاوویش دەگرێتەوە، بۆیە ووتی ئەگەر خێزانی من دەستكاری دەم‌وچاووی كردبێ ئەوا من حاشای لێ دەكەم.
وە هەندێكی تر بۆ ئەوەی شەرعیەت بدەن بە هەڵگرتنی مووی دەم‌وچاوو بە شێوەیەكی ڕەها، ئەوا ئەو قسەیە دەكەنە بیانوو كە ئافرەتێك پرسیاری لە عائیشە كرد ئایا دروستە ئافرەت دەم‌وچاوی هەڵگرێ بۆ خاتری مێردی ئەویش فەرموویەتی: «أميطي عنك الأذى ما استطعت» واتە:« مووەكانی دەم‌وچاوت لاببە چەندێك دەتوانی»(13 ).
ئەم فەموودەیەی كە لە عائیشەوە باسكراوە لاوازو زەعیفە، هەروەكو لە پەراوێزەكەدا ئاماژە بە پلەی فەرموودەكە كراوە‌و فەرموودەنسی سەردەم‌و زانای پایە بەرزی ئوممەت ئیمامی ئەلبانی دەفەرموێ لاوازە، هەڵبەت شتێكی زانراویشە فەرموودەی لاواز كاری پێ ناكرێ‌و پشتی پێنابەسرێ بۆ دیاری كردنی ئەحكام.
كەوابوو: ئەوانەی كە فەرموودەكەی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم تایبەت دەكەن بە هەڵگرتنی برۆیەكان، ئەو تابەتكردنە هیچ بەڵگەیەكی لەسەر نی یە، چونكە فەرموودەكە بەشێوەیەكی گشتی باسی هەڵگرتن‌و لابردنی مووی دەم‌وچاوی كردووە‌و برۆیەكانیش بەشێكن لە دەم‌وچاو، جا ئەگەر یەكێك بیەوێ ئەو مانا گشتگیرە تایبەت بكات‌و تەنها لە سنوری برۆیەكان دا سنورداری بكات، ئەوا پێویستە بە بەڵگەی صحیح بیسەلمێنی، جامادام هیچ بەڵگەیەكی صحیح نی یە مانا عامەكە تایبەت بكات، كەوابوو قسەكەیان لەسەر بنەمای شەرعی نی یە كە دەڵێن تەنها تایبەتە بە برۆیەكان.
وە هەوەها هەندێكی تر ئەوە دەكەنە بیانوو كە ئەگەر مێرد داوای لە خێزانی كرد دەم‌وچاووی هەڵگرێ، ئەوا دروستە بۆ ئافرەت دەم‌وچاوی هەڵگرێ وەكو جوانكاریەك بۆ مێردی‌و پێویستە گوێڕایەڵی مێردی بكات!!!!!
لەوەڵامی ئەمەش دەڵێن:
پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: «لا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِي مَعْصِيةِ الخَالِقِ»..واتە: « نابێ گوێڕایەڵی دروستكراوەكان بكرێ، لە بێ فەرمانی دروستكراو دا»( 14).
وە هەروەها دەفەرموێ: «لَا طَاعَةَ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ». . واتە: « نابێ گوێڕایەڵی هیچ كەس بكرێ لە بێ فەرمانی كردنی خودا دا، گوێرایەڵی هەركەس بكرێ تەنها لە چاكەدا دروستە»( 15).
لەو فەرموودانەوە ئەوە وەردەگیرێ:
كە دروست نی یە بۆ هیچ كەسێك گوێڕایەڵی هیچ كەسێك تر بكات لە شتێكدا كە بێ فەرمانی خودا تێدابێ، جا كاتێك كە ڕوون بویەوە كە هەڵگرتنی مووی دەم‌وچاو كارێكی حەرامە‌و بێ فەرمانی كردن‌و سەپێچی كردنە لە فەرمانی خودا، بۆیە دروست نی یە لەو سەرپێچی كردنەدا گوێڕایەڵی هیچ كەسێك بكرێ، ئیتر ئەو كەسە هەركەسێك بێ.
وە« عَائِشَەَ» دەفەرموێ:
ئافرەتێكی ئەنصاریەكان كچێكی دا بەشوو كە قژی سەری ڕوتابوەوە، بۆیە هات بۆلای پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ئەوەی بۆ باسكرد‌و ووتی: مێردەكەی داوای لێم كردووە كە پرچێكی بۆ دابنێم. « لَا إِنَّهُ قَدْ لُعِنَ الْمُوصِلَاتُ »واتە: « نەخێر شتی وامەكە، چونكە لەعنەت كراوە لەو كەسەی پرچی خوازراو دابنێ»( 16)
ئەوەی لەم فەرموودەیەوە وەردەگیرێ ئەوەیە:
بەكارهێنانی پرچی خوازراو لەگەڵ هەڵگرتنی مووی دەم‌وچاو هەردووكیان لە یەك فەرموودەدا باسكراون كە لەعنەتی لێكراوە‌و نا دروستە، وە لەم فەرمودەیەش كە عائیشە باسی دەكات ئەو ئافرەتە مێردەكەی داوای لێكرد كە پرچی خوازراو بەكار بهێنێ، بەڵام پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ڕێگەی ڕێگەی پێنەدا بەكاری بهێنێ بە بیانووی ئەوەی كە مێردەكەی داوای كردووە، بەڵكو فەرمووی كارێكە خودا لەعنەتی لێ كردووە، ئیتر مێرد داوای دەكات یان نا گوێی بۆ ناگیرێ. جا ئەگەر دروست بوایە لەوەها شتێك دا گوێڕایەڵی بۆ مێرد بكرێ، ئەوا پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم ڕێگەی بەو ئافرەتە دەدا كە بە قسەی مێردەكەی بكات، وە كە ڕێگەی پێ نەدا بەڵگە لەسەر ئەوەی كە ئەگەر مێرد داوی لە خێزانی كرد دەم‌وچاوی هەڵبگرێ، ئەوا شەرعیەت نادات بەو كارەو ئەو حەرامە حەڵال ناكات.
پوختەی ئەوەی واوترا:
هەڵگرتنی دەم‌وچاوو برۆیەكان یەكێكن لەو تاوانانەی كە زۆر تەشەنەی كردووە لەناو ئافرەتانی موسڵمانان دا بۆ مەبەستی جوانكاری‌و خۆڕازاندنەوە، لەكاتێكدا یەكێكە لە تاوانە گەورەكان‌و هەركەس ئەنجامی بدات بەر لەعنەتی خودا دەكەوێ .
وە تاوانی هەڵگرتنی دەم‌وچاو لەگەڵ هەڵگرتنی برۆیەكان دا جیاوازی نی یە، هەردووكیان هەر حەرامن‌و سەرپێچی كردنە لە فەرمانی خودا، مەگەر ئافرەتێك بیانویەكی شەرعی هەبێ دەستكاری دەم‌وچاوی بكات، كە دیمەنی دەم‌وچاوی گۆڕی بێ وەكو ڕیش‌و شواربی لێ بڕوێ، ئەوا لەو حاڵەتەدا دروستە بۆی بە پێی پێویست لایان بەرێ.
بەڵام بەداخەوە ئەم تاوانەش وەكو زۆرێك لە تاوان‌و سەپێچەكانی تر لەپێش چاوی خەڵك ئاسان كراوە‌و بە فەتوای بەتاڵ‌و قسەی بێسەرو بەرەو بیانووی بێ شەرعی حەڵاڵ كراوە لەلایەن كۆمەڵیك كەسی بەناو بانگەواز خوازی دونیا ویست كە خەڵك چۆنیان پێ خۆش بێ ئاوەها باسی حەڵاڵ‌و حەرامیان بۆ دەكەن.
============================
1- صحيح البخاري - كتاب اللباس باب المتفلجات للحسن - حديث : ‏5594‏، باب المتنمصات - حديث : ‏5601‏، باب الموصولة - حديث : ‏5605‏، باب المستوشمة - حديث : ‏5610‏.
2- مسند أحمد بن حنبل - ومن مسند بني هاشم مسند عبد الله بن مسعود رضي الله تعالى عنه - حديث : ‏3807‏. قال الشيخ الألباني:حديث صحيح، أنظر غاية المرام في تخريج أحاديث الحلال والحرام - (1 / 74).
3- لسان العرب - (7 / 101).
4- الصحاح في اللغة - (2 / 233).
5- تاج العروس - (1 / 4550).
6- معجم مقاييس اللغة لابن فارس - (5 / 481).
7- تاج العروس - (1 / 4551).
8- تاج العروس - (1 / 4551)
9- تاج العروس - (1 / 4551).
10- تاج العروس - (1 / 4551).
11- لسان العرب - (7 / 101).
12- المسند للشاشي - مسند عبد الله بن مسعود رضي الله عنه قبيصة بن جابر - حديث : ‏765‏، المسند للشاشي - مسند عبد الله بن مسعود رضي الله عنه بقية رواية قبيصة - حديث : ‏766‏. قال الشيخ الألباني:حديث حسن، أنظر السلسلة الصحيحة المجلدات الكاملة (6 / 291/4).
13- مسند ابن الجعد - من حديث أبي إسحاق السبيعي حديث : ‏392‏. قال الشيخ الألباني:حديث ضعيف، أنظر غاية المرام في تخريج أحاديث الحلال والحرام - (1 / 76).
14- مصنف ابن أبي شيبة - كتاب الجهاد في إمام السرية يأمرهم بالمعصية ; من قال : لا طاعة - حديث : ‏33053‏،كتاب الزهد ما ذكر في زهد الأنبياء وكلامهم عليهم السلام - أبو البختري حديث : ‏34269‏. مسند أحمد بن حنبل - مسند العشرة المبشرين بالجنة مسند الخلفاء الراشدين - مسند علي بن أبي طالب رضي الله عنه حديث : ‏1055‏. قال الشيخ الألباني:حديث صحيح، أنظر الجامع الصغير وزيادته(1 / 1348/13477).
15- صحيح البخاري - كتاب أخبار الآحاد باب ما جاء في إجازة خبر الواحد الصدوق في الأذان والصلاة - حديث : ‏6850‏. صحيح مسلم - كتاب الإمارة باب وجوب طاعة الأمراء في غير معصية - حديث : ‏3513‏.
16- صحيح البخاري - كتاب النكاح باب لا تطيع المرأة زوجها في معصية - حديث : ‏4912‏.